Những năm gần đây, du khách trong và ngoài nước đến Hội An bất kể thời tiết mùa hè nắng gắt hay độ trời chuyển sang đông mưa dầm dề đều không muốn chia tay nếu chưa tham quan chợ phố. Hầu hết du khách thích thú không gian chợ truyền thống nơi đây mặc dù Hội An có nhiều siêu thị nhỏ, cửa hàng trưng bày, bán các loại đặc sản của địa phương.

Một phần vì tâm lý chung “đi một buổi chợ học được mớ khôn” nhưng quan trọng hơn là họ muốn thỏa sự tò mò để không chỉ tai nghe mà phải tận mắt chứng kiến, khám phá một nơi từng là thương cảng quốc tế.

Chợ Hội An dù không quá lớn nhưng rất nhiều khách khi ghé chợ đều như lạc vào “mê cung”. Ngoài các món quà địa phương “trăm vật trăm ngon” quyến rũ lòng người như cao lầu, xí mà, bánh ú tro, bánh ít… thì chợ Hội An còn có đặc sản là các loại mắm được muối từ những con cá của biển Cửa Đại, Cù Lao Chàm.

Không biết có tự bao giờ nhưng mắm phố Hội đã trở thành món ăn gần gũi với người dân và du khách. Những thẩu mắm nho nhỏ, xinh xinh vừa bình dị, vừa sang trọng là đặc sản nổi tiếng mà hầu hết khách phương xa đều rất ưa chuộng, mua về làm quà cho người thân mỗi khi đến đây. Mắm ở chợ Hội An khá phong phú, trong đó nổi tiếng nhất là mắm cá cơm.

Cá cơm gần giống cá rò nhưng có xương mềm, cá ngọt hơn, xuất hiện nhiều ở vùng cửa biển Hội An. Đến mùa cá cơm, các bà các chị mua về ướp làm mắm. Quả là cầu kỳ để có được một thẩu mắm cá cơm ngon. Cá mới đánh bắt còn tươi nguyên, mang về rửa sạch, tuyệt đối không được để vỡ nát. Cá làm sạch, rửa lại vài nước - thứ nước muối pha có độ mặn tương đương nước biển hoặc trực tiếp rửa bằng nước biển.

Đợi cá ráo nước, người ta muối cá theo công thức cứ ba phần cá, một phần muối hột, để chừng mười lăm phút đến nửa giờ cho cá thấm đều muối. Sau đó, cá được cho vào lu vại, ém chặt xuống. Dùng nẹp tre gài bên trên cho con cá không trồi lên. Cứ thế, để qua mấy chục ngày là có thể ăn được.

Ngoài cá cơm, khách du lịch đến Hội An sẽ tha hồ chọn mắm cá nục, mắm thính cá chuồn, cá trích, mắm dưa, mắm cà pháo… Người phụ nữ Hội An chịu thương chịu khó đã chế biến ra nhiều loại mắm góp phần “phá cách” trong lối ẩm thực của người Hội An. Hầu hết các loại mắm Hội An không quá mặn, không quá ngọt mà đậm đà và lúc nào cũng cay. Người bén duyên với mắm Hội An thì mắm ăn kiểu gì cũng ngon, mới ngửi thấy mùi là đã thèm.

Đơn giản nhất, nhanh nhất là chan nguyên một thìa mắm cá cơm hay mắm cá nục lên trên chén cơm nóng trắng tinh, trộn đều, ăn một miếng thì không thể không hít hà, xuýt xoa khen ngợi.

Những hôm lỡ bữa chợ, chỉ cần vài bụi cải ngọt, rau dền cơm ngoài vườn hay ngon hơn một chút là những trái đậu ván cắt đoạn ngắn vừa ăn, rửa sạch, luộc qua nước sôi chấm cùng với mắm đã đủ ngon. Đặc biệt với món bê thui không thể thiếu mắm nêm Hội An.

Trải miếng bánh tráng ra, đặt lên đó vài lát thịt bê, cuốn chung với rau, chấm vào chén mắm cá cơm Hội An, cắn thêm miếng ớt xanh, nhai thật chậm, thật kỹ mới cảm nhận hết vị ngọt bùi của thịt, thơm nồng của rau và vị đậm đà của mắm. Đấy là chưa kể những hôm có thịt heo ba chỉ mà kẹp với mắm, ăn cùng với rau sống Trà Quế thì ngon không gì bằng...

Cũng chỉ là loại mắm quen thuộc được làm từ những con cá, nhưng không hiểu sao với mắm Hội An ai nếm thử cũng đều cảm nhận được vị ngon rất đặc biệt, cái vị mặn mòi khó quên như tình cảm của người dân xứ Quảng.