Bảo tồn và phát huy hiệu quả di sản văn hóa khu phố cổ đã mang lại nguồn lợi đáng kể trong đời sống nhân dân- Ảnh: Đỗ Huấn

Hiếm có nơi nào như Hội An – một thành phố có đến 2 di sản thế giới: một di sản văn hóa – phố cổ và một di sản thiên nhiên – khu dự trữ sinh quyển Cù Lao Chàm. Từ chỗ chỉ có 10 đơn vị hành chính cấp xã phường đến nay đã tăng lên 13 đơn vị gồm 9 phường và 4 xã với hệ thống kết cấu hạ tầng kỹ thuật, xã hội được quan tâm đầu tư, cơ bản đáp ứng nhu cầu phát triển KTXH và đang trở thành một trung tâm du lịch của tỉnh cũng như của quốc gia.

Định hướng phát triển thành phố theo hướng vừa giữ gìn cẩn trọng khu phố cổ vừa mở rộng liên hoàn các khu đô thị mới, đảm bảo phát huy bản sắc riêng và yếu tố hiện đại bền vững, gần 45 năm qua, đặc biệt là 20 năm kể từ khi được UNESCO công nhận khu phố cổ Hội An là di sản văn hóa thế giới (4.12.1999), Đảng bộ và chính quyền thành phố thường xuyên tăng cường công tác quản lý, vận động nhân dân thực hiện bảo vệ nghiêm ngặt quần thể kiến trúc đô thị cổ. Không thể tránh khỏi những bất cập, thiếu sót nhưng kết quả đạt được như hiện tại thật đáng phấn khởi, đã được UNESCO Châu Á – Thái Bình Dương trao các giải thưởng kiệt xuất về công tác giữ gìn, bảo tồn và phát huy giá trị di sản. Năm 2006 được Bộ xây dựng công nhận là đô thị loại 3, đầu năm 2008 được Chính Phủ ra Nghị định nâng thành Thành phố trực thuộc tỉnh. Ông Trần Ánh – Bí thư Thành ủy, Chủ tịch HĐND thành phố cho rằng, một đô thị được hình thành cách đây mấy trăm năm chắc chắn sẽ gây cản trở, khó khăn nhất định đối với nhu cầu của con người hiện nay vì không dễ dàng để vừa bảo tồn những giá trị nguyên gốc nhưng vừa đáp ứng nhu cầu dân sinh đương đại của thế kỷ XXI. “Chính vì vậy, rất nhiều nhiệm kỳ nay Đảng bộ thành phố luôn chú tâm vấn đề này, làm thế nào để vừa bảo tồn vừa phát triển. Thực tế bằng những giải pháp cụ thể, nhiều năm qua chúng tôi đã giải quyết hài hòa mối quan hệ này, vừa bảo tồn được giá trị truyền thống kiến trúc phố cổ vừa đáp ứng được nhu cầu của cư dân. Và điều đáng mừng là thông qua việc bảo tồn và phát huy di sản này, đại bộ phận người dân đã có thu nhập đáng kể và thậm chí nhiều người đã khá giả và giàu lên”, ông Ánh nói.

Vừa bảo tồn, phát huy giá trị văn hóa vừa bảo tồn, phát huy giá trị di sản thiên nhiên để Hội An phát triển bền vững- Ảnh: Đỗ Huấn

Thực tế là khu phố cổ Hội An bây giờ đã trở thành điểm đến được yêu thích của đông đảo du khách trong nước và quốc tế. Lượng khách đến tham quan ngày càng đông, năm sau luôn cao hơn năm trước. Sự phát triển kinh tế “quá nóng” thời du lịch thịnh hành ngay trong lòng di sản đã trở thành nguy cơ “tự đánh mất” của Hội An trong tương lai nếu không kịp điều chỉnh, thiết lập quy củ. Là vùng động lực, tạo sức lan tỏa trong quá trình phát triển du lịch của cả thành phố nhưng cũng từ đó đã đặt ra thách thức lớn. Khoảng cách phát triển, sự phân cực giàu nghèo giữa cộng đồng dân cư nội thành và ngoại ô, giữa phố cổ với phần còn lại của thành phố cũng đang là vấn đề không dễ khỏa lấp. Mật độ dân số trong phố cổ và của thành phố hiện cũng tăng cao gấp 7 – 8 lần mức bình quân của cả nước và gấp khoảng 40 lần so với mật độ chuẩn trên thế giới đang cảnh báo chính quyền sở tại hằng ngày. Cạnh đó là ảnh hưởng của tình trạng biến đổi khí hậu, lũ lụt thường xuyên đe doạ vùng đô thị cửa sông – ven biển này. Bờ biển Cửa Đại đang bị xâm thực nặng nề cũng là vấn đề quá nan giải, chưa có phương án hữu hiệu. Giao thông đô thị ngày càng quá tải, tăng áp lực cho cuộc sống nhân dân và sự phát triển của thành phố… Ông Trần Chương – Trưởng Phòng Quản lý đô thị thành phố cho biết:“Thành phố xác định, khi nâng lên đô thị loại 2 trong thời gian đến thành phố cố gắng để vừa có một quy hoạch chung hợp lý, quy hoạch về kiến trúc xanh và tạo cơ sở hạ tầng hợp lý để thoát ra khỏi ách tắt giao thông hiện nay”.

Nghị quyết Đại hội Đảng bộ thành phố lần thứ XVII đã xác định, Hội An có 3 khu vực phát triển gồm: đô thị, biển đảo và làng quê luôn gắn kết, tương tác với nhau tạo động lực để phát triển đồng đều và ổn định. Hội An trong tương lai phát triển theo định hướng trở thành thành phố “sinh thái – văn hoá và du lịch” giàu bản sắc. Sinh thái và văn hóa là 2 giá trị để phát triển du lịch và kinh tế xã hội thành phố một cách bền vững. Bí thư Thành ủy, Chủ tịch HĐND thành phố Trần Ánh nói: “Rút kinh nghiệm từ sự phát triển của các đô thị khác, phát triển rất nhanh rất “nóng” nhưng thiếu tính bền vững thì Hội An đang quyết tâm thực hiện, đảm bảo cho sự phát triển nhưng phát triển không “nóng”, phát triển theo tính bền vững, phát triển phù hợp với nguồn tài nguyên của mình. Chúng tôi cố gắng vừa bảo tồn phát huy các di sản văn hóa, vừa bảo tồn phát huy các di sản thiên nhiên: sông nước, cây cỏ, biển đảo…”

Để bảo đảm phát triển hiệu quả, thành phố tập trung điều chỉnh, bổ sung quy hoạch chung, trọng tâm là quy hoạch không gian phát triển du lịch; ban hành các cơ chế chính sách phát triển vùng kinh tế sông nước, làng quê, biển đảo…

 Đỗ Huấn